Ο κύκλος των ανακυκλώσιμων υλικών της Θεσσαλονίκης

-Πού καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από τους μπλε κάδους της πόλης;

-Ποιος και πώς υλοποιεί την ανακύκλωση;

-Πόσο κοστίζουν τα απορρίμματά μας; 

-Τελικά, τι πρέπει και τι δεν πρέπει να πετάμε στους μπλε κάδους ανακύκλωσης;

Με αυτά τα ερωτήματα τον Δεκέμβριο του 2019 επισκεφτήκαμε με την ΠεριβαλλοντικήΟμάδα του ΠαΜακ και του ΑΠΘ το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Θέρμης. Σκοπός μας να παρακολουθήσουμε την πορεία των ανακυκλώσιμων υλικών από την στιγμή της απόρριψής τους στον κάδο μέχρι την φάση της ανακύκλωσής τους. Η εμπειρία μας αυτή μας βοήθησε να συμπληρώσουμε το πάζλ της ανακύκλωσης στην πόλη μας. Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε επισκεφτεί αρκετές φορές το ΚΔΑΥ Σίνδου, το μεγαλύτερο ΚΔΑΥ της πόλης, το οποίο όμως φέτος το καλοκαίρι κάηκε και θα επαναλειτουργήσει το α’ εξάμηνο του 2020. Τα υπόλοιπα τρία ΚΔΑΥ  δέχονται προς το παρόν τα ανακυκλώσιμα υλικά που παράγει η Θεσσαλονίκη. Τα στοιχεία που παραθέτουμε παρακάτω τα πήραμε από τις επισκέψεις μας αυτές. 

Ξενάγηση στο ΚΔΑΥ Θέρμης, 2019

Τι είναι η ΕΕΑΑ και τα ΚΔΑΥ;

Ας πάρουμε όμως τα πράματα απ’ την αρχή: Ο κεντρικός φορέας που εποπτεύει την ανακύκλωση συσκευασιών στην Ελλάδα είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (EEAA) Α.Ε. Είναι μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στης οποίας το μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχουν κατά 65% βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν διάφορες συσκευασίες (όπως Coca Cola, ΤΕΤΡΑ ΠΑΚ, ΙΟΝ, ΦΑΓΕ, κλπ) και κατά 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας. Ο νόμος υποχρεώνει δηλαδή, τις εταιρίες που παράγουν ή χρησιμοποιούν υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, να πληρώσουν για την διαδικασία ανακύκλωσής τους, στην λογική του ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’.

Από το 2003 η ΕΕΑΑ, σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, υλοποιούν τα προγράμματα ανακύκλωσης συσκευασιών σε κάθε Δήμο. Οι Δήμοι δεν έχουν άμεσο οικονομικό όφελος από την ανακύκλωση, έμμεσα όμως κερδίζουν αφού αποκτούν χωρίς κόστος, τόσο τον αρχικό απαιτούμενο εξοπλισμό, όσο και εν συνεχεία συμπληρωματικό η/και αντικαταστάσεις αρχικού και επιπλέον εξοικονομούν ένα σημαντικό ποσό για κάθε τόνο απορριμμάτων που ανακυκλώνεται. Σημειώνεται πως κάθε Δήμος πληρώνει ένα τέλος πύλης για την είσοδο/ εναπόθεση των απορριμμάτων στο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Η ΕΕΑΑ χορηγεί στους Δήμους τους κάδους ανακύκλωσης και τα απορριμματοφόρα. Τα ανακυκλώσιμα υλικά καταλήγουν στα ΚΔΑΥ ιδιοκτησίας της ΕΕΑΑ ή ιδιωτών που συνεργάζονται με την ΕΕΑΑ. Το ΚΔΑΥ Θέρμης, σε αντίθεση με της Σίνδου που είναι ιδιωτική επένδυση επιδοτημένη κατά ένα μέρος από την ΕΕΑΑ, είναι πλήρως κατασκευασμένο και εξοπλισμένο από ΕΕΑΑ όπως και αρκετά ΚΔΑΥ ανά την Ελλάδα. Στο ΚΔΑΥ κατά το στάδιο της κυρίως διαλογής ξεχωρίζονται με χειροδιαλογή τα υλικά ανά κατηγορία: χαρτί, πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο και λευκοσίδηρο. Το συγκεκριμένο Κέντρο δέχεται κατά μέσο όρο καθημερινά 50 τόνους υλικού από τους εξυπηρετούμενους Δήμους κατά την διάρκεια μιας βάρδιας. Την παρούσα στιγμή λειτουργούν εκτάκτως δύο βάρδιες, λόγω της καταστροφής του ΚΔΑΥ Σίνδου, το οποίο δεχόταν 100-120 τόνους την ημέρα.

Τι απορρίμματα παράγει και τι ανακυκλώνει η Θεσσαλονίκη;

Η πλατεία εισόδου στο ΚΔΑΥ Σίνδου, 2018

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης με πληθυσμό 325.000, παράγει περίπου 300-400 τόνους απορριμμάτων καθημερινά. Από αυτά οι 70 τόνοι μόνο μαζεύονται στους μπλε κάδους ως ανακυκλώσιμα υλικά και οι υπόλοιποι καταλήγουν στον ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Δηλαδή, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Θεσσαλονίκη είναι περίπου 15%! Αυτό σημαίνει πως, με τα σημερινά δεδομένα, από το περίπου 1,5kg απορριμμάτων που κατά μέσο όρο παράγει καθημερινά ο καθένας μας, περίπου τα 200gr ανακυκλώνονται και τα υπόλοιπα 1.300gr καταλήγουν στην χωματερή. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη μας και την ποσότητα ανακυκλώσιμων υλικών που συγκεντρώνεται από τους μη αδειοδοτημένους συλλέκτες, που δεν καταγράφεται επίσημα. Σε ένα αισιόδοξο σενάριο λοιπόν, το ποσοστό ανακύκλωσης είναι ελαφρώς μεγαλύτερο, ενώ, όπως μας ανέφεραν από το ΚΔΑΥ, το ποσοστό αυξάνεται συνεχώς χρονιά με την χρονιά. Προφανώς, έχουμε πολλά περιθώρια βελτίωσης! 

Πόσο κοστίζουν τα απορρίμματά μας;

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης πληρώνει περίπου 30 ευρώ σε καύσιμα για κάθε δρομολόγιο του απορριμματοφόρου προς το ΧΥΤΑ Μαυροράχης, συν το τέλος πύλης 30 ευρώ. Δηλαδή, ο Δήμος Θεσσαλονίκης πληρώνει περίπου 7εκ. ευρώ τον χρόνο (60€ x 350τόνοι x 365μέρες) για να αποθέτει τα σκουπίδια του στον ΧΥΤΑ. Συνολικά η Ελλάδα, πληρώνει περίπου 60εκ. ευρώ τον χρόνο σε πρόστιμα για να ρίχνει τα απορρίμματά της στους ΧΥΤΑ. Καταλαβαίνουμε το τεράστιο οικονομικό όφελος που έχει η ανακύκλωση, αφού ανακυκλώνοντας οι Δήμοι εξοικονομούν τεράστια ποσά.

Θετικό βέβαια είναι το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου αυξάνεται η ποσότητα αλλά και η ποιότητα (καθαρότητα) των ανακυκλώσιμων υλικών που καθημερινά φτάνουν στο ΚΔΑΥ. Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες από τους υπεύθυνους του ΚΔΑΥ, το ποσοστό ανακυκλώσιμων υλικών στους μπλε κάδους της Θες/νίκης ανέρχεται σε περίπου 60%. Δηλαδή, το υπόλειμμα, δηλαδή μη ανακυκλώσιμα υλικά που ρίχνονται στους μπλε κάδους και τελικά οδηγούνται στον ΧΥΤΑ, είναι περίπου 40% του μπλε κάδου.

Τονίζουμε επίσης ότι ο ΧΥΤΑ της Μαυροράχης είναι περίπου 40km από την Θεσσαλονίκη, ενώ τα ΚΔΑΥ είναι λίγο έξω από την πόλη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορτηγό που πηγαίνει για ξεφόρτωμα στον ΧΥΤΑ αντί για τα ΚΔΑΥ μας επιβαρύνει επιπλέον οικονομικά και περιβαλλοντικά, λόγω της απόστασης. Να σημειώσουμε τέλος, πως ένα ποσοστό (εκτιμάται ότι κατ’ ελάχιστον είναι 15%) των απορριμμάτων που πετιούνται στους πράσινους κάδους είναι ανακυκλώσιμα. Αυτό αποτελεί διπλή ζημιά: οικονομική, αφού είναι ‘πεταμένα’ λεφτά και αυξημένα αποθετικά έξοδα και περιβαλλοντική, αφού τα ανακυκλώσιμα υλικά αυτά επιβαρύνουν τις χωματερές. Ευτυχώς αυτό το ποσοστό μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου.

Πώς γίνεται η διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών;

Διαλογή σε μηχανήματα - ΚΔΑΥ Σίνδου, 2018

Αρχικά, τα ανάμεικτα ανακυκλώσιμα υλικά από τους κάδους αδειάζονται από τα απορριμματοφόρα στην πλατεία εισόδου του ΚΔΑΥ δημιουργώντας ένα πολύχρωμο βουνό από χρήσιμο υλικό. Κατόπιν, απομακρύνονται τυχόν ογκώδη αντικείμενα και στη συνέχεια, ο φορτωτής τα τοποθετεί στην αρχή μιας ταινίας, η οποία περνάει τα υλικά μέσα από μηχανήματα που λειτουργούν με φυγοκέντριση, μαγνήτες, σπαστήρες και οπτικούς διαχωριστές (ανάλογα με την τεχνολογία που διαθέτει το κάθε ΚΔΑΥ), αλλά και από εργαζόμενους που κάνουν διαλογή με το χέρι. Στο τέλος, τα καθαρά, πλέον, υλικά περνάνε από την πρέσα, η οποία δημιουργεί τεράστιους κύβους από συμπυκνωμένο ομοιογενές υλικό έτοιμο για αποθήκευση και αποστολή προς τα εργοστάσια ανακύκλωσης.

Χειροδιαλογή - ΚΔΑΥ Σίνδου, 2018

Που καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά;

Το τελευταίο στάδιο είναι η αποστολή του διαλεγμένου υλικού προς ανακύκλωση. Εδώ ξεκινάει μια άλλη πονεμένη ιστορία, μιας και ένα μεγάλο μέρος των υλικών προωθούνται στο εξωτερικό για ανακύκλωση. Το γυαλί στην Βουλγαρία, το πλαστικό στην Γερμανία (μέχρι πριν 2 χρόνια πήγαινε και αυτό στην Κίνα), το χαρτί σε χαρτοβιομηχανίες τόσο εκτός όσο και εντός Ελλάδος (ανάλογα με την τρέχουσα τιμή) και τα μέταλλα - αλουμίνιο κυρίως σε αποδέκτες εντός Ελλάδος. Αυτό γίνεται παρόλο που στην Ελλάδα, υπάρχουν σχεδόν όλων των ειδών εργοστάσια πρωταρχικής ανακύκλωσης. Δυστυχώς, μια μεγάλη ποσότητα που παράγουν αυτά τα εργοστάσια εξάγεται επίσης. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί δεν υπάρχει επαρκής αριθμός μονάδων κατασκευής τελικών ανακυκλωμένων προϊόντων και αφετέρου γιατί οι τιμές στις οποίες τα εγχώρια εργοστάσια αγοράζουν τα υλικά προς ανακύκλωση είναι αρκετά χαμηλότερες από αυτές των χωρών του εξωτερικού. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζει και το γεγονός ότι το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας μας δεν υποχρεώνει τα ΚΔΑΥ να δίνουν προτεραιότητα στις ελληνικά εργοστάσια ανακύκλωσης, όπως γίνεται π.χ. στην Ιταλία.

Τι πετάμε και τι δεν πετάμε στους μπλε κάδους;

Όπως μας ενημέρωσαν στο ΚΔΑΥ:

-Μπορούμε να πετάμε: όλες τις συσκευασίες που έχουν πάνω τους το σήμα της ανακύκλωσης,

Πλαστικές σακούλες προς ανακύκλωση - ΚΔΑΥ Σίνδου, 2018

πλαστικά δοχεία μαζί με το καπάκι τους (γάλα, απορρυπαντικά, κλπ) τα οποία δεν χρειάζεται να πλένουμε εντατικά αλλά απλώς να ξεπλένουμε, αλουμινόχαρτο και αλουμινένια κουτιά, πλαστικά ποτήρια/πιάτα μιας χρήσης, σακούλες σουπερ μάρκετ ή σακουλάκια για σνακς/κατεψυγμένα, προϊόντα σε ζελατίνα (μακαρόνια, παξιμάδια, πατατάκια, κλπ), κουτιά από πίτσα (αν είναι καθαρά, αφού βγάλουμε το χαρτί/χαρτόνι που είναι λαδωμένο), πλαστικές γλάστρες, κουτιά τσιγάρων - αφού διαχωρίσουμε το χαρτί και το αλουμίνιο, σπιράλ τετραδίων πλαστικά ή μεταλλικά.

-ΔΕΝ πρέπει να πετάμε: δεμένες σακούλες με τα ανακυκλώσιμα υλικά αφού δυσκολεύουν πολύ την διαλογή, ρούχα και παπούτσια (υπάρχουν ειδικοί κάδοι για αυτό), φαγητά, καλαμάκια, φελιζόλ/αφρολέξ - αν και είναι ένα από τα 16 υλικά που ανακυκλώνουμε στο ΠαΜακ, έπιπλα, ογκώδη αντικείμενα, πλαστικές καρέκλες και τραπέζια, σφουγγάρια, οδοντόβουρτσες, πλαστικά μαχαιροπήρουνα μιας χρήσης - το μικρό τους μέγεθος κάνει αδύνατη την συλλογή τους, μπατονέτες, κρεμάστρες, δερματίνη, κάψουλες από καφέ, λερωμένα-λαδωμένα χαρτιά κουζίνας/υγείας/χαρτοπετσέτες, συσκευασίες χαπιών - τα φαρμακεία έχουν κάδους για τα φάρμακα που έχουν λήξει, ζελατίνες/σελοφάν, στυλό, τσαλακωμένα χαρτιά, υλικά από PVC όπως λάστιχα ποτίσματος, σωλήνες, προφυλακτήρες, ελαστικά αυτοκινήτων, κλπ. Επίσης ΔΕΝ πετάμε ότι μπορεί να λερώσει όλο το περιεχόμενο του κάδου, όπως: μπογιές, χαρτιά υγείας, κλπ.

Tetrapack προς ανακύκλωση - ΚΔΑΥ Θέρμης, 2019

-Υλικά που ανακυκλώνονται μεν, αλλά με μεγάλο κόστος και δυσκολία: συσκευασίες tetrapack (χυμοί, γάλατα, κλπ), χαρτί μικρότερο από Α4 - δυσκολεύεται το μηχάνημα αλλά και οι εργάτες να το μαζέψουν, κουτιά από κρέπα ή ζαχαροπλαστείου που έχουν μέσα επικάλυψη αλουμινίου, χάρτινες σακούλες παγωτού με αλουμινένια εσωτερική επικάλυψη.

Τελικό συμπέρασμα 

Είναι πολύ σημαντικό να μειώσουμε τα απορρίμματά μας, ώστε να πληρώνουμε μικρότερα πρόστιμα, λιγότερα καύσιμα για δρομολόγια απορριμματοφόρων και να μολύνουμε λιγότερο τον πλανήτη μας. Ας δοκιμάσουμε να μειώσουμε την κατανάλωσή μας, ας επιλέξουμε προϊόντα με λιγότερη συσκευασία που ανακυκλώνεται. Ας ιεραρχήσουμε ξανά τις καταναλωτικές μας ανάγκες, με γνώμονα την βιωσιμότητα του πλανήτη.    

Όπως μας ενημέρωσαν στο ΚΔΑΥ, σύντομα η ανακύκλωση υλικών θα γίνεται σε 4 ξεχωριστούς κάδους: Χαρτί / πλαστικό και μέταλλο / γυαλί / βιοαπόβλητα. Ελπίζουμε να συνεχιστούν οι προσπάθειες τόσο από την μεριά των πολιτών, όσο και από την μεριά των δημοτικών και κρατικών φορέων, μέχρι να πετύχουμε το αυτονόητο: μια βιώσιμη και δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων μας. Οι φοιτητές του ΠαΜακ και του ΑΠΘ δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Δεκέμβριος 2019

ΆρηςΧατζηνικολάου

ΓραφείοΠεριβαλλοντικής Διαχείρισης ΠαΜακ

ΠεριβαλλοντικήΟμάδα ΠαΜακ