Ο κύκλος των 'σκουπιδιών', 2014.

- Γίνεται ανακύκλωση τελικά; Γιατί;
- Πού καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από τους μπλε κάδους της πόλης μας;

Με αυτά τα ερωτήματα ξεκινήσαμε τον Δεκέμβρη του 2014 με την Περιβαλλοντική Ομάδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας  να επισκεφτούμε το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Σίνδου. Σκοπός μας να παρακολουθήσουμε την πορεία των ανακυκλώσιμων υλικών απ την στιγμή της απόρριψής τους στον κάδο, μέχρι την φάση της ανακύκλωσής τους. 

Ας  πάρουμε όμως τα πράματα απ’ την αρχή: Ο κεντρικός φορέας ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (EEAA) Α.Ε. Είναι μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στης οποίας το μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχουν κατά 65% βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν διάφορες συσκευασίες (όπως Coca Cola, ΤΕΤΡΑ ΠΑΚ, ΙΟΝ, ΦΑΓΕ, κλπ) και κατά 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας. Ο νόμος υποχρεώνει δηλαδή, τις εταιρίες που παράγουν ή χρησιμοποιούν υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, να πληρώσουν για την διαδικασία ανακύκλωσής τους, στην λογική του «ο ρυπαίνων πληρώνει». 

Από το 2003 η ΕΕΑΑ συλλέγει, σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, τις χρησιμοποιημένες συσκευασίες που προέρχονται από τον τελικό καταναλωτή και τις διοχετεύει προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης αποβλήτων ή προωθεί την επαναχρησιμοποίηση τους με τη χρήση καθαρών τεχνολογιών. Οι Δήμοι δεν έχουν άμεσο οικονομικό όφελος από την ανακύκλωση πέραν του ότι γλιτώνουν το πρόστιμο εναπόθεσης απορριμμάτων στην χωματερή, αλλά η ΕΕΑΑ τους χορηγεί κάδους ανακύκλωσης καθώς και απορριμματοφόρα. Η υλοποίηση του προγράμματος γίνεται στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) ιδιοκτησίας της Ε.Ε.Α.Α. ή ιδιωτών. 

Το ΚΔΑΥ Σίνδου είναι ιδιωτική επένδυση, επιδοτημένη κατά ένα μέρος από την ΕΕΑΑ και αποτελεί το μεγαλύτερο από τα συνολικά τέσσερα ΚΔΑΥ στην Θεσσαλονίκη. Δουλειά του ΚΔΑΥ είναι να ξεχωρίζει τα υλικά σε διάφορες κατηγορίες χαρτιού (π.χ. χαρτόνι, λευκό Α4, περιοδικά, κλπ), πλαστικού (PET, καφάσια, σακούλες, κλπ), γυαλιού και αλουμινίου. Το Κέντρο έχει δυνατότητα επεξεργασίας περίπου 300 τόνων ανακυκλώσιμων υλικών ημερησίως (ανάλογα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες) αλλά μέσα στο 2014 δεχόταν καθημερινά κατά μέσο όρο μόνο 120 τόνους. Οι 100 από αυτούς προέρχονται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ενώ οι υπόλοιποι 20 από τους Δήμους Δέλτα και Νεάπολης, καθώς και από ιδιωτικές εταιρίες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που μας δόθηκαν στο ΚΔΑΥ, ο Δήμος Θεσσαλονίκης με πληθυσμό 325.000, παράγει περίπου 500 τόνους απορριμμάτων καθημερινά. Από αυτά οι 100 τόνοι μόνο μαζεύονται στους μπλε κάδους ως ανακυκλώσιμα υλικά. Δηλαδή, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Θεσσαλονίκη είναι μόλις 20%!!! Αυτό σημαίνει πως, με τα σημερινά δεδομένα, από το περίπου 1,5kgr απορριμμάτων που παράγει καθημερινά ο καθένας μας, τα 300gr ανακυκλώνονται και τα υπόλοιπα 1.200gr καταλήγουν στην χωματερή. 

Αν αναλογιστούμε πως οι δήμοι μας πληρώνουν πρόστιμο 25 ευρώ (συν τα  μεταφορικά) για κάθε τόνο απορριμμάτων που θάβουν στην χωματερή (ΧΥΤΑ), καταλαβαίνουμε το τεράστιο όφελος που έχει η ανακύκλωση, εδώ και τώρα. Θετικό βέβαια είναι το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου αυξάνεται η ποσότητα αλλά και η ποιότητα (καθαρότητα) των ανακυκλώσιμων υλικών που καθημερινά φτάνουν στο ΚΔΑΥ.  Σήμερα, το ποσοστό ανακυκλώσιμων υλικών στους μπλε κάδους ανέρχεται σε περίπου 80%, ενώ το υπόλειμμα (δηλαδή μη ανακυκλώσιμα υλικά που οδηγούνται στον ΧΥΤΑ) είναι 20%. 

Με την ευκαιρία, ξεκαθαρίσαμε και μια απορία που είχαμε: Μπορεί κανείς να πετάει μικρά κομμάτια χαρτιού, χάρτινα ποτήρια καφέ, αλουμινόχαρτο, πλαστικές σακούλες κάθε τύπου (εκτός από τις βιοδιασπώμενες) στους μπλε κάδους, ενώ δεν ανακυκλώνεται το φελιζόλ (π.χ. τα μιας χρήσεως ποτήρια για καφέ από φελιζόλ). Να σημειώσουμε επίσης πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (περίπου 40%) των απορριμμάτων που πετιούνται στους πράσινους κάδους είναι ανακυκλώσιμα. Αυτό αποτελεί διπλή ζημιά: οικονομική, αφού είναι ‘πεταμένα’ λεφτά και αυξημένα πρόστιμα και περιβαλλοντική, αφού τα ανακυκλώσιμα υλικά αυτά επιβαρύνουν τις χωματερές.

Η διαδικασία διαχωρισμού των ανακυκλώσιμων υλικών έχει ως εξής: Αρχικά, τα ανάμεικτα ανακυκλώσιμα υλικά από τους κάδους στοιβάζονται δημιουργώντας ένα πολύχρωμο βουνό από μελλοντικά χρήσιμο υλικό. Στην συνέχεια, για να γίνει ο διαχωρισμός, ο φορτωτής τα τοποθετεί στην αρχή μιας κορδέλας, η οποία περνάει τα υλικά μέσα από μια κάποια μηχανήματα που λειτουργούν με φυγοκέντριση, μαγνήτες, σπαστήρες και οπτικούς διαχωριστές, αλλά και από περίπου 40 υπαλλήλους που κάνουν διαλογή με το χέρι. Στο τέλος, τα καθαρά, πλέον, υλικά περνάνε από την πρέσα, η οποία δημιουργεί τεράστιους κύβους από συμπυκνωμένο ομοιογενές υλικό έτοιμο για αποθήκευση και αποστολή προς τα εργοστάσια ανακύκλωσης.

Εδώ ξεκινάει μια άλλη πονεμένη ιστορία, μιας και μέχρι πρόσφατα το μεγαλύτερο κομμάτι των καθαρών υλικών προωθούνταν στο εξωτερικό για ανακύκλωση. Αυτό γινόταν παρόλο που στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, υπάρχουν όλων των ειδών εργοστάσια ανακύκλωσης:  εργοστάσια για πλαστικό PET, για χαρτί (ανάμεσά τους και η ΜΕΛ, έξω απ την Θεσσαλονίκη),  καθώς και εργοστάσια ανακύκλωσης γυαλιού και αλουμινίου. Δυστυχώς, η μεγαλύτερη ποσότητα που παράγουν αυτά τα εργοστάσια εξαγόταν επίσης (η ΜΕΛ για παράδειγμα, μέχρι πρόσφατα εξήγαγε το 70% της παραγωγής της). Αυτό συνέβαινε αφενός γιατί οι τιμές στις οποίες τα εγχώρια εργοστάσια αγόραζαν τα υλικά προς ανακύκλωση ήταν αρκετά χαμηλότερες από αυτές των χωρών του εξωτερικού και αφετέρου γιατί το νομοθετικό πλαίσιο (και η ΕΕΑΑ) δεν υποχρεώνει τα ΚΔΑΥ να δίνουν προτεραιότητα στις ελληνικά εργοστάσια ανακύκλωσης (όπως γίνεται στην Ιταλία για παράδειγμα). Ευτυχώς το τελευταίο διάστημα αυτό έχει αλλάξει με αποτέλεσμα η ανακύκλωση των περισσότερων υλικών να γίνεται εντός Ελλάδας. 

Ελπίζουμε να συνεχιστούν οι προσπάθειες τόσο από την μεριά των πολιτών, όσο και από την μεριά των δημοτικών και κρατικών φορέων, μέχρι να πετύχουμε το αυτονόητο: μια βιώσιμη και δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων μας. Το Πανεπιστήμιο μας, οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι του, δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση.  

Άρης Χατζηνικολάου
Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΠαΜακ