Ο κύκλος των ανακυκλώσιμων υλικών της Θεσσαλονίκης

Πού καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από τους μπλε κάδους της πόλης μας; Γίνεται ανακύκλωση; Ποιο το όφελός της;

Ξενάγηση σε γκρουπ, εντός του ΚΔΑΥ

Με αυτά τα ερωτήματα τον Δεκέμβρη του 2017 επισκεφτήκαμε για μια ακόμη φορά με την Περιβαλλοντική Ομάδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας  το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Σίνδου. Σκοπός μας να παρακολουθήσουμε την πορεία των ανακυκλώσιμων υλικών απ την στιγμή της απόρριψής τους στον κάδο, μέχρι την φάση της ανακύκλωσής τους. Η εμπειρία μας αυτή μας βοήθησε να συμπληρώσουμε το παζλ της ανακύκλωσης στην πόλη μας.

Ας  πάρουμε όμως τα πράματα απ’ την αρχή: Ο κεντρικός φορέας ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (EEAA) Α.Ε. Είναι μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στης οποίας το μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχουν κατά 65% βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν διάφορες συσκευασίες (όπως Coca Cola, ΤΕΤΡΑ ΠΑΚ, ΙΟΝ, ΦΑΓΕ, κλπ) και κατά 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας. Ο νόμος υποχρεώνει δηλαδή, τις εταιρίες που παράγουν ή χρησιμοποιούν υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, να πληρώσουν για την διαδικασία ανακύκλωσής τους, στην λογική του «ο ρυπαίνων πληρώνει». 

Από το 2003 η ΕΕΑΑ, σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, υλοποιούν τα προγράμματα ανακύκλωσης σε κάθε Δήμο. Οι Δήμοι δεν έχουν άμεσο οικονομικό όφελος από την ανακύκλωση πέραν του ότι γλιτώνουν ένα μέρος από το πρόστιμο εναπόθεσης απορριμμάτων στην χωματερή (εφόσον ένα ποσοστό των απορριμμάτων ανακυκλώνεται και δεν καταλήγει εκεί), όμως η ΕΕΑΑ τους χορηγεί κάδους ανακύκλωσης καθώς και απορριμματοφόρα. Τα ανακυκλώσιμα υλικά καταλήγουν στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) ιδιοκτησίας της Ε.Ε.Α.Α. ή ιδιωτών. 

Αλουμίνιο σε κύβους

Το ΚΔΑΥ Σίνδου είναι ιδιωτική επένδυση, επιδοτημένη κατά ένα μέρος από την ΕΕΑΑ και αποτελεί το μεγαλύτερο από τα συνολικά τέσσερα ΚΔΑΥ στην Θεσσαλονίκη. Δουλειά του ΚΔΑΥ είναι να ξεχωρίζει τα υλικά σε διάφορες κατηγορίες χαρτιού (π.χ. χαρτόνι, λευκό Α4, περιοδικά, κλπ), πλαστικού (PET, καφάσια, σακούλες, κλπ), γυαλιού και μετάλλων. Τα στοιχεία που ακολουθούν μας δόθηκαν στο ΚΔΑΥ και ελέγχονται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω του ηλεκτρονικού αρχείου που διατηρεί το ΚΔΑΥ. Το Κέντρο έχει δυνατότητα επεξεργασίας περίπου 300 τόνων ανακυκλώσιμων υλικών ημερησίως (ανάλογα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες) αλλά μέσα στο 2017 δεχόταν καθημερινά κατά μέσο όρο μόνο 120 τόνους. Οι 70 από αυτούς προέρχονται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ενώ οι υπόλοιποι 50 από τους Δήμους Δέλτα και Νεάπολης, Παύλου Μελά, καθώς και από ιδιωτικές εταιρίες.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης με πληθυσμό 325.000, παράγει περίπου 470 τόνους απορριμμάτων καθημερινά. Από αυτά οι 70 τόνοι μόνο μαζεύονται στους μπλε κάδους ως ανακυκλώσιμα υλικά και οι υπόλοιποι 400 καταλήγουν στην χωματερή. Δηλαδή, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Θεσσαλονίκη είναι περίπου 15%!  Αυτό σημαίνει πως, με τα σημερινά δεδομένα, από το περίπου 1,5kgr απορριμμάτων που κατά μέσο όρο παράγει καθημερινά ο καθένας μας, περίπου τα 200gr ανακυκλώνονται και τα υπόλοιπα 1.300gr καταλήγουν στην χωματερή (ΧΥΤΑ). Πρέπει όμως να λάβουμε υπ όψιν μας και την ποσότητα ανακυκλώσιμων υλικών που συγκεντρώνεται από τους μη αδειοδοτημένους συλλέκτες, που δεν καταγράφεται επίσημα. Σε ένα αισιόδοξο σενάριο λοιπόν, το ποσοστό ανακύκλωσης θα μπορούσε να είναι ελαφρώς μεγαλύτερο.

Οι Δήμοι πληρώνουν κάθε μέρα αποθετικά έξοδα 30 ευρώ, συν τα μεταφορικά που είναι περίπου 20 ευρώ για κάθε τόνο, δηλαδή σύνολο περίπου 50€ για κάθε τόνο υλικών που θάβουν στην χωματερή της Μαυροράχης. Δηλαδή, ο Δήμος Θεσσαλονίκης πληρώνει περίπου 7εκ. ευρώ τον χρόνο (50€ x 400τόνοι x 360μέρες) για να αποθέτει τα σκουπίδια του στον ΧΥΤΑ. Καταλαβαίνουμε το τεράστιο οικονομικό όφελος που έχει η ανακύκλωση, αφού ανακυκλώνοντας οι Δήμοι εξοικονομούν τεράστια ποσά. Θετικό βέβαια είναι το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου αυξάνεται η ποσότητα αλλά και η ποιότητα (καθαρότητα) των ανακυκλώσιμων υλικών που καθημερινά φτάνουν στο ΚΔΑΥ.  Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες από το ΚΔΑΥ, το ποσοστό ανακυκλώσιμων υλικών στους μπλε κάδους ανέρχεται σε περίπου 80%, ενώ το υπόλειμμα (δηλαδή μη ανακυκλώσιμα υλικά που ρίχνονται στους μπλε κάδους και τελικά οδηγούνται στον ΧΥΤΑ) είναι 20%. Σημειώνουμε επίσης ότι η Μαυροράχη είναι 40 km από την Θεσσαλονίκη, ενώ το ΚΔΑΥ Σίνδου είναι μόλις έξω από την πόλη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορτηγό που πηγαίνει για ξεφόρτωμα στην Μαυροράχη αντί για την Σίνδο μας επιβαρύνει επιπλέον οικονομικά και περιβαλλοντικά, λόγω της απόστασης. Να σημειώσουμε επίσης πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (περίπου 40%) των απορριμμάτων που πετιούνται στους πράσινους κάδους είναι ανακυκλώσιμα. Αυτό αποτελεί διπλή ζημιά: οικονομική, αφού είναι ‘πεταμένα’ λεφτά και αυξημένα αποθετικά έξοδα, και περιβαλλοντική, αφού τα ανακυκλώσιμα υλικά αυτά επιβαρύνουν τις χωματερές.

Διαλογή με το χέρι

Η διαδικασία διαχωρισμού των ανακυκλώσιμων υλικών έχει ως εξής: Αρχικά, τα ανάμεικτα ανακυκλώσιμα υλικά από τους κάδους στοιβάζονται δημιουργώντας ένα πολύχρωμο βουνό από χρήσιμο υλικό. Στην συνέχεια, για να γίνει ο διαχωρισμός, ο φορτωτής τα τοποθετεί στην αρχή μιας κορδέλας, η οποία περνάει τα υλικά μέσα από μια κάποια μηχανήματα που λειτουργούν με φυγοκέντριση, μαγνήτες, σπαστήρες και οπτικούς διαχωριστές, αλλά και από περίπου 40 υπαλλήλους που κάνουν διαλογή με το χέρι. Στο τέλος, τα καθαρά, πλέον, υλικά περνάνε από την πρέσα, η οποία δημιουργεί τεράστιους κύβους από συμπυκνωμένο ομοιογενές υλικό έτοιμο για αποθήκευση και αποστολή προς τα εργοστάσια ανακύκλωσης.

Όπως μας ενημέρωσαν στο ΚΔΑΥ Σίνδου, το μεγαλύτερο πρόβλημα όσο αφορά τα υλικά στους κάδους είναι οι δεμένες σακούλες με τα ανακυκλώσιμα υλικά, που τους δυσκολεύουν πολύ στην διαλογή. Ένα ακόμα μεγάλο πρόβλημά τους είναι η αύξηση των μη αδειοδοτημένων ανθρώπων που συλλέγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από τους μπλε κάδους, με αρνητική οικονομική συνέπεια για το ΚΔΑΥ.

Το τελευταίο στάδιο είναι η αποστολή του διαλεγμένου υλικού προς ανακύκλωση. Εδώ ξεκινάει μια άλλη πονεμένη ιστορία, μιας και μέχρι πρόσφατα το μεγαλύτερο κομμάτι των καθαρών υλικών προωθούνταν στο εξωτερικό για ανακύκλωση. Αυτό γινόταν παρόλο που στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, υπάρχουν σχεδόν όλων των ειδών εργοστάσια ανακύκλωσης:  εργοστάσια για πλαστικό PET, για χαρτί (ανάμεσά τους και η ΜΕΛ, έξω απ την Θεσσαλονίκη), καθώς και εργοστάσια ανακύκλωσης γυαλιού και αλουμινίου. Δυστυχώς, μια μεγάλη ποσότητα που παράγουν αυτά τα εργοστάσια εξάγεται επίσης. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί οι τιμές στις οποίες τα εγχώρια εργοστάσια αγόραζαν τα υλικά προς ανακύκλωση ήταν αρκετά χαμηλότερες από αυτές των χωρών του εξωτερικού και αφετέρου γιατί το νομοθετικό πλαίσιο (και η ΕΕΑΑ) δεν υποχρεώνει τα ΚΔΑΥ να δίνουν προτεραιότητα στις ελληνικά εργοστάσια ανακύκλωσης (όπως γίνεται στην Ιταλία για παράδειγμα). Ευτυχώς το τελευταίο διάστημα αυτό έχει αρχίζει να αλλάζει.

Συζητώντας με τους υπευθύνους του ΚΔΑΥ

Ελπίζουμε να συνεχιστούν οι προσπάθειες τόσο από την μεριά των πολιτών, όσο και από την μεριά των δημοτικών και κρατικών φορέων, μέχρι να πετύχουμε το αυτονόητο: μια βιώσιμη και δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων μας. Θέλουμε το Πανεπιστήμιο μας, οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι του, να δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Άρης Χατζηνικολάου
Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης ΠαΜακ

Περιβαλλοντική Ομάδα ΠαΜακ