Ο κύκλος των ανακυκλώσιμων υλικών της Θεσσαλονίκης

-Πού καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά από τους μπλε κάδους της πόλης;

-Ποιος και πώς υλοποιεί την ανακύκλωση;

-Πόσο κοστίζουν τα απορρίμματά μας; 

-Τελικά, τι πρέπει και τι δεν πρέπει να πετάμε στους μπλε κάδους ανακύκλωσης;

Με αυτά τα ερωτήματα τον Δεκέμβριο του 2021 επισκεφτήκαμε με την Περιβαλλοντική Ομάδα του ΠαΜακ και του ΑΠΘ το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Σίνδου. Σκοπός μας να παρακολουθήσουμε την πορεία των ανακυκλώσιμων υλικών από την στιγμή της απόρριψής τους στον μπλε κάδο, μέχρι την φάση της ανακύκλωσής τους. Η εμπειρία μας αυτή μας βοήθησε να συμπληρώσουμε το πάζλ της ανακύκλωσης στην πόλη μας. Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε επισκεφτεί αρκετές φορές ΚΔΑΥ (της Σίνδου, που είναι το μεγαλύτερο της πόλης μας, καθώς και της Θέρμης). Τα στοιχεία που παραθέτουμε παρακάτω τα πήραμε από τις επισκέψεις μας αυτές. 

Ξενάγηση στο ΚΔΑΥ, Δεκ. 2021

Τι είναι η ΕΕΑΑ και τα ΚΔΑΥ;

Ας πάρουμε όμως τα πράματα απ’ την αρχή: Ο κεντρικός φορέας που εποπτεύει την ανακύκλωση συσκευασιών στην Ελλάδα είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (EEAA) Α.Ε. Είναι μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στης οποίας το μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχουν κατά 65% βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε διαθέτουν συσκευασμένα προϊόντα στην ελληνική αγορά είτε κατασκευάζουν διάφορες συσκευασίες (όπως CocaCola, ΤΕΤΡΑ ΠΑΚ, ΙΟΝ, ΦΑΓΕ, κλπ) και κατά 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας. Ο νόμος υποχρεώνει δηλαδή, τις εταιρίες που παράγουν ή χρησιμοποιούν υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, να πληρώσουν για την διαδικασία ανακύκλωσής τους, στην λογική ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’.

Από το 2003 η ΕΕΑΑ, σε συνεργασία με τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, υλοποιούν τα προγράμματα ανακύκλωσης συσκευασιών σε κάθε Δήμο. Οι Δήμοι δεν έχουν άμεσο οικονομικό όφελος από την ανακύκλωση, έμμεσα όμως κερδίζουν αφού αποκτούν χωρίς κόστος, τόσο τον απαιτούμενο εξοπλισμό (κάδους ανακύκλωσης και τα απορριμματοφόρα) και επιπλέον εξοικονομούν ένα σημαντικό ποσό για κάθε τόνο απορριμμάτων που ανακυκλώνεται, αφού κάθε Δήμος πληρώνει ένα τέλος πύλης για την είσοδο/εναπόθεση απορριμμάτων στο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Τα ανακυκλώσιμα υλικά καταλήγουν στα ΚΔΑΥ, που είτε είναι ιδιοκτησία της ΕΕΑΑ, είτε ιδιωτών που συνεργάζονται και επιδοτούνται από την ΕΕΑΑ. Στα ΚΔΑΥ ξεχωρίζονται τα υλικά ανά κατηγορία: χαρτί, πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο, λευκοσίδηρος, κ.α. Στο ΚΔΑΥ Σίνδου εργάζονται περίπου 110 άτομα, τα οποία επεξεργάζονται περίπου 100-150 τόνους υλικά την μέρα.

ΚΔΑΥ Σίνδου, Δεκ 2021

Τι απορρίμματα παράγει και τι ανακυκλώνει η Θεσσαλονίκη;
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης με πληθυσμό 325.000, παράγει περίπου 300-400 τόνους απορριμμάτων καθημερινά. Από αυτά οι 70 τόνοι μόνο μαζεύονται στους μπλε κάδους ως ανακυκλώσιμα υλικά και οι υπόλοιποι καταλήγουν στον ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Δηλαδή, το ποσοστό ανακύκλωσης στην Θεσσαλονίκη τα τελευταία χρόνια είναι περίπου 20%! Αυτό σημαίνει πως, με τα σημερινά δεδομένα, από το περίπου 1,5kg απορριμμάτων που κατά μέσο όρο παράγει καθημερινά ο καθένας μας, περίπου τα 300gr ανακυκλώνονται και τα υπόλοιπα 1.200gr καταλήγουν στην χωματερή. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη μας και την ποσότητα ανακυκλώσιμων υλικών που συγκεντρώνεται από τους μη αδειοδοτημένους συλλέκτες, που δεν καταγράφεται επίσημα. Σε ένα αισιόδοξο σενάριο λοιπόν, το ποσοστό ανακύκλωσης είναι ελαφρώς μεγαλύτερο, ενώ, όπως μας ανέφεραν στο ΚΔΑΥ, το ποσοστό αυξάνεται συνεχώς (φέτος μας είπαν ότι για πρώτη φορά πλησίασε το 25%, πράγμα θετικό). Προφανώς, έχουμε πολλά περιθώρια βελτίωσης! 

 

Πόσο κοστίζουν τα απορρίμματά μας;

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης πληρώνει περίπου 30 ευρώ σε καύσιμα για κάθε δρομολόγιο του απορριμματοφόρου προς το ΧΥΤΑ Μαυροράχης, συν το τέλος πύλης που διακυμαίνεται διαχρονικά από 30-45€. Δηλαδή, ο Δήμος Θεσσαλονίκης πληρώνει περίπου 7εκ. ευρώ τον χρόνο (60€ x 350τόνοι x 365μέρες) για να αποθέτει τα σκουπίδια του στον ΧΥΤΑ. Συνολικά η Ελλάδα, πληρώνει περίπου 60εκ. ευρώ τον χρόνο σε πρόστιμα για να ρίχνει τα απορρίμματά της στους ΧΥΤΑ. Καταλαβαίνουμε το τεράστιο οικονομικό όφελος που έχει η ανακύκλωση, αφού ανακυκλώνοντας οι Δήμοι εξοικονομούν τεράστια ποσά.

 

Θετικό βέβαια είναι το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου αυξάνεται η ποσότητα αλλά και η ποιότητα (καθαρότητα) των ανακυκλώσιμων υλικών που καθημερινά φτάνουν στο ΚΔΑΥ, αφού ο κόσμος εκπαιδεύεται σιγά σιγά. Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες από τους υπεύθυνους του ΚΔΑΥ, το ποσοστό ανακυκλώσιμων υλικών στους μπλε κάδους της Θες/νίκης ανέρχεται σε περίπου 60%. Το υπόλειμμα, δηλαδή μη ανακυκλώσιμα υλικά που κακώς ρίχνονται στους μπλε κάδους και τελικά οδηγούνται στον ΧΥΤΑ, είναι περίπου 40% του μπλε κάδου.

Τονίζουμε επίσης ότι ο ΧΥΤΑ της Μαυροράχης είναι περίπου 40km από την Θεσσαλονίκη, ενώ τα ΚΔΑΥ είναι λίγο έξω από την πόλη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορτηγό που πηγαίνει για ξεφόρτωμα στον ΧΥΤΑ αντί για τα ΚΔΑΥ μας επιβαρύνει επιπλέον οικονομικά και περιβαλλοντικά, λόγω της απόστασης. Να σημειώσουμε τέλος, πως ένα ποσοστό (από ότι μας ανέφεραν, περίπου 40%) των απορριμμάτων που πετιούνται στους πράσινους κάδους είναι ανακυκλώσιμα. Αυτό αποτελεί διπλή ζημιά: οικονομική, αφού είναι ‘πεταμένα’ λεφτά και αυξημένα αποθετικά έξοδα και περιβαλλοντική, αφού τα ανακυκλώσιμα υλικά αυτά επιβαρύνουν τις χωματερές. Το ποσοστό μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου, αλλά πολύ αργά.

 

Πώς γίνεται η διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών;
Αρχικά, τα ανάμεικτα ανακυκλώσιμα υλικά από τους κάδους αδειάζονται από τα απορριμματοφόρα στην πλατεία εισόδου του ΚΔΑΥ δημιουργώντας ένα πολύχρωμο βουνό από διάφορα υλικά. Κατόπιν, ο φορτωτής τα τοποθετεί στην αρχή μιας ταινίας, η οποία περνάει τα υλικά μέσα από μηχανήματα που λειτουργούν με φυγοκέντριση, μαγνήτες, σπαστήρες και οπτικούς διαχωριστές (ανάλογα με την τεχνολογία που διαθέτει το κάθε ΚΔΑΥ), αλλά και από εργαζόμενους που κάνουν διαλογή με το χέρι. Στο τέλος, τα καθαρά, πλέον, υλικά περνάνε από την πρέσα, η οποία δημιουργεί τεράστιους κύβους από συμπυκνωμένο ομοιογενές υλικό έτοιμο για αποθήκευση και αποστολή προς τα εργοστάσια ανακύκλωσης.

 

Που καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά;

Το τελευταίο στάδιο είναι η αποστολή του διαλεγμένου υλικού προς ανακύκλωση. Εδώ ξεκινάει μια άλλη πονεμένη ιστορία, μιας και ένα μεγάλο μέρος των υλικών προωθούνται στο εξωτερικό για ανακύκλωση. Η χώρα που θα αποσταλούν αλλάζει και εξαρτάται από τις χρηματιστηριακές τιμές των υλικών κάθε δεδομένη στιγμή. Αυτό γίνεται παρόλο που στην Ελλάδα, υπάρχουν σχεδόν όλων των ειδών εργοστάσια πρωταρχικής ανακύκλωσης. Δυστυχώς, μια μεγάλη ποσότητα που παράγουν αυτά τα εργοστάσια εξάγεται επίσης. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί δεν υπάρχει επαρκής αριθμός μονάδων κατασκευής τελικών ανακυκλωμένων προϊόντων και αφετέρου γιατί οι τιμές στις οποίες τα εγχώρια εργοστάσια αγοράζουν τα υλικά προς ανακύκλωση είναι αρκετά χαμηλότερες από αυτές των χωρών του εξωτερικού. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζει και το γεγονός ότι το νομοθετικό πλαίσιο της χώρας μας δεν υποχρεώνει τα ΚΔΑΥ να δίνουν προτεραιότητα στις ελληνικά εργοστάσια ανακύκλωσης, όπως γίνεται π.χ. στην Ιταλία.

 

Τι πετάμε και τι δεν πετάμε στους μπλε κάδους;

Όπως μας ενημέρωσαν στο ΚΔΑΥ:

-Μπορούμε να πετάμε: όλες τις συσκευασίες που έχουν πάνω τους το σήμα της ανακύκλωσης, πλαστικά δοχεία μαζί με το καπάκι τους (γάλα, απορρυπαντικά, κλπ) τα οποία δεν χρειάζεται να πλένουμε εντατικά αλλά απλώς να ξεπλένουμε για να διευκολύνουμε την εργασία των υπαλλήλων του ΚΔΑΥ, αλουμινόχαρτο και αλουμινένια κουτιά, πλαστικά ποτήρια/πιάτα μιας χρήσης, σακούλες σουπερμάρκετ ή σακουλάκια για σνακς/κατεψυγμένα, κουτιά από πίτσα (αν είναι καθαρά, αφού βγάλουμε το χαρτί/χαρτόνι που είναι λαδωμένο), πλαστικές γλάστρες/καρέκλες/τραπέζια, κουτιά τσιγάρων - αφού διαχωρίσουμε το χαρτί και το αλουμίνιο, κεσεδάκια από γιαούρτια, τάπερ, λεκάνες, σπιράλ τετραδίων πλαστικά ή μεταλλικά.

-ΔΕΝ πρέπει να πετάμε: δεμένες σακούλες με τα ανακυκλώσιμα υλικά αφού δυσκολεύουν πολύ την διαλογή, ρούχα και παπούτσια (υπάρχουν ειδικοί κάδοι για αυτό), φαγητά, καλαμάκια, φελιζόλ/αφρολέξ - αν και είναι ένα από τα 19 υλικά που ανακυκλώνουμε στο ΠαΜακ, έπιπλα, ογκώδη αντικείμενα, σφουγγάρια, οδοντόβουρτσες, μπατονέτες, κρεμάστρες, δερματίνη, κάψουλες από καφέ, λερωμένα-λαδωμένα χαρτιά κουζίνας/υγείας/χαρτοπετσέτες, συσκευασίες χαπιών - τα φαρμακεία έχουν κάδους για τα φάρμακα που έχουν λήξει, ζελατίνες/σελοφάν, στυλό, αναπτήρες, τσαλακωμένα χαρτιά, υλικά από PVC όπως λάστιχα ποτίσματος, σωλήνες, προφυλακτήρες, ελαστικά αυτοκινήτων, κλπ. Επίσης ΔΕΝ πετάμε ότι μπορεί να λερώσει όλο το περιεχόμενο του κάδου, όπως: μπογιές, χαρτιά υγείας, καφέδες, κλπ. Τέλος, σημαντικό είναι να ξέρουμε ότι τα περισσότερα ποτήρια μιας χρήσης (για καφέ κλπ) δεν ανακυκλώνονται, αφού περιέχουν μείγμα χαρτιού και πλαστικού. Ας το σκεφτούμε αυτό κάθε φορά που παίρνουμε έναν καφέ από έξω.

-Υλικά που ανακυκλώνονται μεν, αλλά με μεγάλο κόστος και δυσκολία: συσκευασίες tetrapack (χυμοί, γάλατα, κλπ), κουτιά από κρέπα ή ζαχαροπλαστείου που έχουν μέσα επικάλυψη αλουμινίου, προϊόντα σε ζελατίνα – εύκαμπτο πλαστικό (μακαρόνια, παξιμάδια, πατατάκια, κλπ), χάρτινες σακούλες παγωτού με αλουμινένια εσωτερική επικάλυψη.

*Για μια πιο αναλυτική μελέτη για το τι ανακυκλώνεται και τι όχι, δείτε και τον οδηγό ανακύκλωσης της WWF, εδώ.

**Είναι σημαντικό να φροντίζουμε να είναι κλειστό το καπάκι του μπλε κάδου που έχει μέσα χαρτί, για να μην  καταστρέφεται το χαρτί όταν βρέχει.

Τελικό συμπέρασμα 

Είναι πολύ σημαντικό να μειώσουμε τα απορρίμματά μας, ώστε να πληρώνουμε μικρότερα πρόστιμα, λιγότερα καύσιμα για δρομολόγια απορριμματοφόρων και να μολύνουμε λιγότερο τον πλανήτη μας. Ας δοκιμάσουμε να μειώσουμε την κατανάλωσή μας, ας επιλέξουμε επαναχρησιμοποιούμενα υλικά (παγούρια, τάπερ, τσάντες, κλπ), ας επιλέξουμε προϊόντα με λιγότερη συσκευασία που ανακυκλώνεται. Ας ιεραρχήσουμε ξανά τις καταναλωτικές μας ανάγκες, με γνώμονα την βιωσιμότητα του πλανήτη.    

 

Ελπίζουμε να συνεχιστούν οι προσπάθειες τόσο από την μεριά των πολιτών, όσο και από την μεριά των δημοτικών και κρατικών φορέων, μέχρι να πετύχουμε το αυτονόητο: μια βιώσιμη και δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων μας. Εμείς δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Δεκέμβριος 2021
Άρης Χατζηνικολάου 
Γρ. Περιβάλλοντος ΠαΜακ